Εισαγωγή / Introduction

Εισαγωγή Στην έκδοση αυτή τεκμηριώνονται εικαστικές έρευνες και δράσεις στο δημόσιο χώρο που πραγματοποιήθηκαν στην Πάτρα από τους φοιτητές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών, στο πλαίσιο της διδασκαλίας των μαθημάτων Εικαστικών Τεχνών Πρακτικές Τέχνης στο Δημόσιο Χώρο, Τέχνη του Αρχείου, Έξω από τον εαυτό: Η τέχνη ως επικοινωνία, συμμετοχή και διάδραση, Ακραίοι Χώροι και Μνημοτεχνικές της Πόλης. Περιλαμβάνονται επίσης εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στα Εργαστήρια (Workshops) Διατόπια και Δια-λέξις. Τα μαθήματα επιλογής του προγράμματος σπουδών στην περιοχή των Εικαστικών Τεχνών εντάσσονται στο θεματικό κύκλο των Αρχιτεκτονικών / Εικαστικών Παρεμβάσεων στην Πόλη. Είναι προσανατολισμένα στη διερεύνηση και ενεργοποίηση μιας ενδιάμεσης περιοχής τέχνης και αρχιτεκτονικής, με εργασίες παρέμβασης, θεωρητικές κατασκευές, συλλογικές δράσεις, διαδικτυακά περιβάλλοντα συνεργασίας, κ.α. Εστιάζουν στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση παρεμβάσεων στο δημόσιο χώρο της πόλης, με διαφορετική θεματική έμφαση κάθε φορά: την έννοια της δημόσιας σφαίρας (Πρακτικές τέχνης στο Δημόσιο Χώρο, Αφηγήσεις Αστικής Ζωής), τις αστικές ενδιάμεσες ζώνες (Ακραίοι Χώρο), τη σχέση μνήμης και χώρου (Μνημοτεχνικές της Πόλη), τη χρήση καλλιτεχνικών πρακτικών αρχειοθέτησης (Τέχνη του Αρχείου), έννοιες συμμετοχής και συνεργασίας (Έξω από τον εαυτό: Η τέχνη ως επικοινωνία, συμμετοχή και διάδραση), τη σχέση της αρχιτεκτονικής με άλλες περιοχές, όπως η λογοτεχνία (Αρχιτεκτονική και Ουτοπία). Παράλληλα με τα μαθήματα, από το 2001 μέχρι σήμερα, έχουν διεξαχθεί εννέα εργαστήρια άτυπης εκπαίδευσης που διερευνούν μεθόδους οργάνωσης συλλογικότητας και παραγωγής τοπιακών εργασιών. Η διδασκαλία των μαθημάτων αυτών διαμορφώνεται γύρω από την πεποίθηση ότι η καλλιτεχνική δημιουργία σήμερα έχει αλλάξει ριζικά, ταυτιζόμενη με την έρευνα και την παρέμβαση στις συνθήκες ζωής στις πόλεις. Δεν ενδιαφέρει τόσο η παραγωγή αντικειμένων όσο η διαμεσολάβησή τους για την παραγωγή σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο δημόσιος χώρος διερευνάται από την τέχνη όχι ως πλαίσιο έκθεσης έργων, αλλά ως πεδίο διαλογικής ανταλλαγής και διαδικασιών παρέμβασης. Η μετάβαση από την αναπαράσταση στις εργασίες πεδίου διευρύνει το χώρο ενεργοποίησης της αρχιτεκτονικής. Μπορούμε να μιλήσουμε για ένα κριτικό πεδίο αρχιτεκτονικής σκέψης που παράγεται από εφήμερους, γρήγορους χειρισμούς μετασχηματισμού του καθημερινού περιβάλλοντος. Νέες καλλιτεχνικές πρακτικές και μέσα, όπως η αφηγηματικότητα, η αρχειοθέτηση, η χαρτογράφηση, η συζήτηση, η συμμετοχή, η συλλογική δράση, η περιπλάνηση και η ψυχογεωγραφία δημιουργούν νέους τρόπους κοινωνικής εμπλοκής, σ’ έναν κόσμο που γίνεται όλο και πιο διασυνδεμένος, ελεγχόμενος και θεαματικός. Οι ερευνητικές και εκπαιδευτικές αυτές δραστηριότητες έχουν ως στόχο να αναδείξουν προβληματισμούς γύρω από τόπους της σύγχρονης τέχνης στην μετα-δικτυακή εποχή, όπως η διανθρώπινη επικοινωνία, η αισθητική της συμμετοχής, ο σχεδιασμός της διάρκειας, τα ανοιχτά περιβάλλοντα ανταλλαγής της γνώσης (open content-open source). Να θέσουν ερωτήματα για τη χωρική πρόσληψη της τέχνης και της αρχιτεκτονικής, την κατασκευή ταυτότητας και μνήμης στα πολυεθνοτικά τοπία της πόλης. Να ευαισθητοποιήσουν σε διαφορετικούς τρόπους κατανόησης του καθημερινού χώρου και να παρέχουν νοήματα που διευρύνουν ένα υπόβαθρο σχεδιαστικής πράξης. Ακόμα, να συνδέσουν το χώρο της αρχιτεκτονικής και εικαστικής εκπαίδευσης με την καθημερινή ζωή και την πόλη, δημιουργώντας γέφυρες γνώσης ανάμεσα στους κατοίκους και τους φοιτητές. Πολλά από τα ζητήματα που μας απασχόλησαν κατά τη διάρκεια των μαθημάτων και διαφαίνονται στα έργα που παρουσιάζονται εδώ, δημιουργούν διάλογο με προβληματισμούς που αναπτύσσονται σήμερα σε αντίστοιχα μαθήματα εικαστικών τεχνών σε αρχιτεκτονικές σχολές στην Ευρώπη και την Αμερική. Ελπίζω ότι η έκδοση αυτή θα συμβάλει στο άνοιγμα ενός πλαισίου συζήτησης για την τέχνη στην επικράτεια του δημόσιου, ανάμεσα στις αρχιτεκτονικές σχολές και σχολές καλών τεχνών της Ελλάδας, καθώς και στη χαρτογράφηση νέων διερευνήσεων. Ελπίζω, επίσης, ότι στο άμεσο μέλλον, ο Εικαστικός Σχεδιασμός (στη δημόσια σφαίρα) θα βρεί τη θέση του σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, δίπλα σε παραδοσιακές περιοχές σχεδιασμού, όπως ο σχεδιασμός εσωτερικού χώρου, ο αστικός σχεδιασμός, ή ο σχεδιασμός τοπίου. Πάνος Κούρος Επ. Καθηγητής

Introduction This publication documents art research and interventions in public space that were performed in Patras by the students of the Department of Architecture, University of Patras, within the framework of the visual arts courses Art Practices in Public Space, Art of the Archive, Outside the Self: Art as Communication, Participation and Interaction, Extreme Spaces, Mnemotechnics of the City, as well as the Diatopia and Dia-lexis Workshops. The elective courses of the Visual Arts curriculum come under the thematic circle of Architectural / Art Interventions in the City. They are oriented towards researching and activating an intermediate area of art and architecture, through intervention projects, theoretical constructions, collective actions, internet collaboration environments, etc. They focus on planning and performing interventions in public space, with a different thematic emphasis each time: the concept of the public sphere (Art Practices in Public Space, Urban Narratives), intermediate urban zones (Extreme Spaces), the relation between memory and space (Mnemotechnics of the City), the use of archival practices (Art of the Archive), concepts of participation and collaboration (Outside the Self: Art as Communication, Participation and Interaction), and the relation between architecture and other areas, such as literature (Architecture and Utopia). In parallel with the classes, from 2001 to the present, nine informal educational workshops have been held, investigating new methods of organizing collectivity and producing in-situ works. The teaching of these courses is shaped around the belief that artistic creation today has undergone radical changes and is identified with research on and intervention in the living conditions in the cities. What is of interest is not so much the production of objects but rather their mediation in the production of relationships among subjects. Public space is explored by art not as a framework for exhibiting works, but as a field of discursive exchange and intervention procedures. The transition from representation to in situ works broadens the space for the activation of architecture. A critical field of architectural thought is produced by ephemeral and rapid manipulations that transform the everyday environment. New artistic practices and media, such as narrativity, archiving, mapping, conversation, participation, collective action, drifting and psychogeography create new ways of social engagement, in a world that is becoming increasingly interconnected, controlled and spectacular. These research and educational activities aim to draw attention to discourses on the sites of contemporary art in post-Internet age, such as interhuman communication, the aesthetics of participation, the design of duration, and open content-open source environments; to pose questions on the spatial perception of art and architecture, and the construction of identity and memory in the city’s multinational landscapes; to sensitize people to diverse ways of understanding everyday space; and to provide meanings that broaden the basis of the act of designing. Finally, they aim to link the space of architecture and art education with everyday life and the city, creating bridges of knowledge among its inhabitants and its students. Many of the issues we addressed during these courses - evidence of which can be seen in the works presented here – create a dialogue with questions that are emerging today in respective art courses in architectural schools in Europe and the US. I hope that this publication will contribute to developing a discussion framework on art in the public realm among schools of architecture and schools of fine arts in Greece, as well as to charting future exploration. Moreover, I hope that, in the very near future, Visual Design (in the public sphere) will find its place in undergraduate and graduate degree curricula, alongside traditional design areas, such as interior design, urban design, or landscape design. Panos Kouros Assistant Professor